+0 به یه ن
اُلُغ‌بیگ ( ۱۳۹۳ تا ۱۴۴۹ میلادی) فرزند شاهرخ و نوه تیمور از پادشاهان تیموری ایران بود پادشاه دانشمندی که جزء عجایب تاریخ است محل تولد سلطانیه زنجان می باشد او پادشاهی ستاره‌شناس، ریاضی‌دان و اهل علم و ادب بود.
. مادرش گوهرشاد آغا از شاهزادگان ایرانی بود که بناهایی چون مسجد گوهرشاد را در مشهد ساخت و پدرش شاهرخ، در تحکیم حکومت تیموری و رشد هنر در آن دوران و شکل گرفتن مکتب هرات بسیار موثر بود.
شاهرخ در ۸۱۱ به ماوراءالنهر لشکر کشید، خدایداد حاکم آنجا را کشت و خلیل سلطان پسر میرانشاه و نوه تیمور را پس از رهایی به ری فرستاد و حکومت سمرقند را به اُلُغ‌بیگ داد
الغ بیگ برخلاف فرمانروایان پیشین خویش، علاقه ای به جنگ و کشورگشایی نداشت و دوستدار علم و دانش و هنر بود. الغ بیگ دانشمندان علوم ریاضی، هندسه، نجوم، الهیات و هنرمندان خطاط، تذهیب گر، جلدساز، کتاب پرداز و شاعران و عارفان را از مناطق گوناگون به دربار خود در سمرقند دعوت کرد. خود نیز فقه، اصول، معانی و بیان، زبان، ریاضی و نجوم آموخت و قرآن مجید را در شش ماه حفظ کرد وی به شاعری نیز علاقه داشت، اما بیش از هر چیز دلباخته نجوم شد و این علم را نزد صلاح الدین موسی بن محمود، معروف به قاضی زاده رومی فرا گرفت..
الغ‌بیگ در سمرقند رصدخانه عظیم و مجهزی به نام رصدخانه الغ‌بیگ را برپا کرد و همراه با دانشمندان بزرگ آن زمان مانند غیاث‌الدین جمشید کاشانی مشغول رصد و تحقیقات علمی شد و با همکاری آنها زیجی را که شامل دقیق‌ترین جداول ستاره‌شناختی و مثلثاتی آن عصر بود پدید آورد که به زیج سلطانی معروف است.
که به آن اثرش خود به صفت عالم سـتاره شـناس بزرگ جهانی شـناخته شـده اسـت. حیدر میرزا در تاریخ « رشـیدی خود » از اثر دیگر او « تاریخ اولوس ترک » نام می برد. که در دو نسـخه این اثر در کتابخانهء اسـتانبول و دو نسـخه خالصه شـده این اثر در کتابخانه اندیا آفیس و در موزیم بریتانیا نگهداری می شـود.
اثر دیگر او در تاریخ بزبان ترکی تحریر یافته اسـت که در شـناخت حیات سـیاسی متصرفات چنگیز خان در نیمه اول قرن 13 و 14 از اهمیت خاصی برخوردار اسـت.
مدرسه‌ای نیز برای آموزش علوم و فنون تأسیس کرد و بهترین استادان را در آن جا به‌کار تدریس گمارد. یادداشت‌ها و نامه‌هایی که کاشانی برای پدرش در کاشان می‌فرستاد از سطح بالای فهم و دانش الغ بیگ حکایت می‌کند
الغ بیک به طبیعت و موسیقی علاقه خاص داشت و شـعر نیز می سـرود. امیر علی شـیر نوایی در مجالس النفایس و ابوطاهر خواجه در اثر ثمریه نمونه یی از اشـعار او را آورده اسـت. در مورد موسیقی نیز تالیفی دارد. در زمان الغ بیک آثار زیادی از عربی و فارسی به ترکی ترجمه گردیده اسـت؛ و.در کتابخانه های او در بیشـتر از 1500 جلد کتاب موجود بود.
در اکادمی الغ بیک از طرف غیاث الدین کاشی کسـر اعشـاری اختراع گردید که بعد از گذشـته 150 سـال دانشـمندان اروپا به کشـف آن موفق گردیدند. اندازه سـاین یک زاویه را الغ بیک و کاشـفی و همچنین معادله یک مجهوله درجه سـه و قیمت پای را تا 17 رقم اعشـاری کشـف نموده اند. ایشـان به خاطر کشـف راز ها ی کاینات با تجهیزات مکمل رصدخانه اعمار نمود.
با وجود نبود آلات متکامل و پیشـرفته با اسـتفاده از رصدخانه حرکات آفتاب و مهتاب را حسـاب نمود که با محاسـبات امروزی فرق اندک دارد.این تفاوت در درجه نیسـت و فقط در دقیقه و ثانیه فرق ناچیز دیده می شـود. و حسـاب سـال و تاره الغ بیک با حساب حاضر بسـیار نزدیک اسـت.
با گذشـت زمانی بعد از وفات این دانشـمند بزرگ اثر پر بهایش مشـهور به « زیج گوگانی » در دنیای مدرن اروپا راه یافت و از طرف گریوس آماده چاپ گردید. در سـال 1643 از طرف یونورسـیتی آکسـفورد چاپ گردید. این اثر گرانقدر در سـال 1690 در پولند و در سـال 1611 ـ 1678 بنام « اطلس سـتاره های آسـمان » به زبان لاتین به نشـر رسـید. دانشـمندان شـرق شـناس انگلیسی ژ.دلیمبر ( قرن 19 ) سـتاره شـناس آلمانی، ل.سـدی قرن 19 ، ک.پتربی ( 1806 ـ 1880 ) سـتاره شـناس آلمانی ک.پروکیلن ( 1868 ـ 1956 ) آلمانی و دیگران در مورد اثر زیج گورگانی تحقیقاتی نمودند. و زیج گورگانی به زبان های مخلتف جهان در اروپا و قطعه آمریکا و در شـهر های مختلف چاپ گردیده اسـت.
دانشـمندان زیاد کشـور های ترکیه، ایران، افغانسـتان، هندوسـتان و اروپا از اصول تحقیقات الغ بیک ضمن سـمینار ها و کنفرانس ها برگذار می نمایند، که در سـال 1375 م در مزار شـریف نیز سـمینار در هوتل ترابی برگذار گردید و به این مناسـبت لیسـه خراسـان به نام لیسـه الغ بیک نام گذاری گردیده بود که در سـال 1382 م. دو باره نام آنرا حذف نموده و لیسـه را به نام شـخص دگری گذاشـتند.
دوران زندگی الغ بیک اولین بار توسـط دانشـمند روسی برتولد آموخته شـد و در سـال 1908 باسـتان شـناس دیگر روسی و. ل. پاتکین خرابه های رصد خانه را کشـف و دو باره احیا گردید و توجه سـیاحان و جهان گردان را به خود جلب نموده اسـت. سـالانه هزار ها جهانگرد از آن بازدید می نمایند.
گؤنده ر
بؤلوم لر:
اُلُغ بیگ پادشاه دانشمند