+0 به یه ن
میرزا
محمدعلی خان تربیت فرزند میزا صادق متولد 1256 تبریز روزنامه نگار و
دولت مرد اذربایجانی، مؤسس كتابخانه تربیت، از آزادی خواهان و روشنفكران
آذربایجان و از فعالان انقلاب مشروطه می باشد
تألیف
كتاب «دانشمندان آذربایجان» یكی از خدمات برجسته مرحوم تربیت می باشد
كه در تألیف ان زحمتی بسیار كشیده است و بسیاری از آذربایجانیان گمنام را
از پرده بیرون آورده و معرفی كرده است
تحصیلات
خود را در مكتب ملا زین العابدین آغاز كرد و از پدرش ریاضی و نجوم آموخت و
سپس نزد میرزا نصراللّه سیف‌الاطبا به تحصیل طب پرداخت. از شانزده سالگی
به تدریس در مدرسه دولتی مظفری تبریز پرداخت. در سال ۱۳۱۶ اولین كتابخانه و
كتابفروشی مدرن شهر تبریز كه محل عرضۀ نشریات تركی،عربی و فارسی بود تاسیس
كرد و مدت ده سال فعالیت كرد. این كتابفروشی مركز مهمی برای فعالیت‌های
اجتماعی و فرهنگی دوران مشروطیت در تبریز بود و تعداد زیادی از روشنفكران
در آنجا جمع می‌شدند و درباره‌ی كتابهای جدید و سیاست روز بحث می‌كردند
در
سال 1286 با حمله ایادی استبداد صغیر محمدعلیشاه، كتاب‌ها به تاراج رفتند و
آن محل به آتش كشیده شد. پس از تاسیس كتابفروشی تربیت، مدرسه‌ای نیز به
همان نام دایر كرد.كه پس از مدرسه كمال، این دومین مدرسه تبریز بود كه به
آموزش علوم و فنون مدرن می‌پرداخت.
میرزا
محمدعلی خان تربیت در آستانهٔ مشروطیت به سیاست روی آورد و همراه با
كربلایی علی موسیو، حسن تقی‌زاده و محمود غنی‌زاده محفلی بنیان نهاد كه به
مركز غیبی شهرت یافت. در سال ۱۳۲۶ قمری از پایه‌گذاران روزنامه اتحاد بود
كه ۲۵ شماره آن منتشر شد. با وقوع كودتای محمدعلی شاه و به توپ بسته شدن
مجلس و حمله سپاهیان حكومتی به تبریز، كتاب فروشی تربیت تاراج و سوخته شد و
وی خود را به باكو رساند و از راه وین به پاریس رفت. اندكی بعد به دعوت
تقی‌زاده كه پیش از وی به دعوت ادوارد براون به لندن رفته بود، راهی آنجا
شد و با حمایت ادوارد براون چند ماه در كتابخانۀ دانشگاه كمبریج به
فهرست‌نویسی كتابهای فارسی و عربی مشغول بود
محمدعلی
تربیت در اواخر پاییز ۱۹۰۸ میلادی از انگلستان به استانبول رفت و همراه با
دیگر مهاجران مشروطه‌خواه در انجمن سعادت به فعالیت پرداخت
با
فتح تهران به دست مجاهدین وی به عضویت هیئت مدیرۀ موقتی ۱۲ نفره انتخاب شد
كه برگزیدۀ رهبران انقلاب و ناظر اعمال وزرا بود. تربیت در دورۀ دوم مجلس
شورای ملی نمایندۀ مردم تبریز شد و از نمایندگان روشنفكر و ترقی‌خواه حزب
دموكرات بود.
با
تعطیلی مجلس دوم، تربیت به باكو رفت و به پیشنهاد هیئت مدیرۀ انجمن خیریۀ
ایرانیان، مدیر مدرسۀ اتحاد شد. پس از آغاز جنگ جهانی اول تربیت به برلین
رفت و در آنجا در كمیتۀ نجات ایران به فعالیت پرداخت و با محمد قزوینی، حسن
تقی‌زاده، محمدعلی جمال‌زاده و حسین كاظم‌زادۀ ایرانشهر، همكاری فرهنگی و
انتشاراتی می‌كرد.
با
پایان جنگ جهانی به تبریز بازگشت. در سال ۱۳۰۰ به ریاست اداره معارف
آذربایجان رسید و در همان سال كتابخانهٔ (كتابخانه) و قرائت‌خانۀ عمومی
معارف را برای اولین بار به شیوۀ جدید در تبریز بنیاد گذاشت كه بعدها به
نام خود وی «كتابخانه و قرائت‌خانۀ دولتی تربیت» نام گرفت. در ۱۳۰۱ «مجمع
ادب» و «ماهنامه گنجینه معارف» را دایر كرد. در مهر همان سال مدرسه تجارت
را در تبریز تاسیس كرد. او تا ۱۳۰۴ در مقام خود باقی ماند و سپس به ریاست
فرهنگ گیلان رسید. وی از ۱۳۰۷ تا ۱۳۰۹ عهده‌دار ریاست شهرداری (بلدیه)
تبریز بود. در آن زمان چندین خیابان بزرگ و باغ ملی بزرگی به نام گلستان در
محل قبرستان گجیل تبریز ساخته شد.
تربیت
در هشتمین دورۀ مجلس شورای ملی به نمایندگی از طرف مردم تبریز انتخاب شد و
در دوره‌های نهم تا دوازدهم نیز همین مقام را داشت. محمدعلی تربیت در ۲۷
دی ۱۳۱۸ در تهران درگذشت.
گؤنده ر
بؤلوم لر:
زندگینامه محمد علی تربیت